Welcome, reader! According to Antony Hegarty in this second decade of the new century our future is determined. What will it be? Stays all the same and do we sink away in the mud or is something new coming up? In this blog I try to follow new cultural developments.

Welkom, lezer! Volgens Antony Hegarty leven we in bijzondere tijden. In dit tweede decennium van de eenentwintigste eeuw worden de lijnen uitgezet naar de toekomst. Wat wordt het? Blijft alles zoals het is en zakken we langzaam weg in het moeras van zelfgenoegzaamheid of gloort er ergens iets nieuws aan de horizon? In dit blog volg ik de ontwikkelingen op de voet. Als u op de hoogte wilt blijven, kunt u zich ook aanmelden als volger. Schrijven is een avontuur en bloggen is dat zeker. Met vriendelijke groet, Rein Swart.

Laat ik zeggen dat literaire kritiek voor mij geen kritiek is, zolang zij geen kritiek is op het leven zelf. Rudy Cornets de Groot.

Do not go gentle into that good night, Old age should burn and rage at close of day; Rage, rage against the dying of the light. Dylan Thomas.

Het is juist de roman die laat zien dat het leven geen roman is. Bas Heijne.

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Johannes.



woensdag 18 december 2013

Jeroen Brouwers over Het hout, De Avonden, VPRO-radio, 11 december 2013





Misantroop gezegend met een goede pen

Jeroen van Kan ging naar Zutendaal in België om te praten met Jeroen Brouwers over zijn nieuwe roman Het hout die in het voorjaar van 2014 uitkomt. Die gaat over het seksueel misbruik in jongenspensionaten in de jaren zestig. Het gesprek, dat twee uur duurt, gaat over veel meer, over het leven van een schrijver, die zich heeft teruggetrokken in de bossen, waar af en toe dieren te zien zijn, zoals op dat moment een drinkende eekhoorn.

Brouwers ademt moeilijk. Hi ziet op tegen deze marathonuitzending. Hij weet niet goed waar het over moet gaan. Hetgeen hij geschreven heeft kent geen actualiteitswaarde. Zijn nieuwe roman is een grote klus, vooral omdat zijn lijf niet meer wil. Na Bittere bloemen dacht hij dat hij niet meer aan een roman zou beginnen, maar Het hout diende zich aan na alle krantenberichten over misbruik in internaten. Hoewel hij daar zelf vanaf zijn tiende tot zijn zeventiende zat en daar zelf geen last van heeft gehad, kende hij wel de geruchten en verhalen. Hoofdpersoon in Het hout is een vrome kloosterling die zwijgt over alle misstanden die zich om hem heen voltrekken, zoals het sadistische slaan met het koord van de pij of met het hardhout.

Lang wordt doorgegaan op het essayistisch werk van Brouwers, dat een grote plaats inneemt in zijn werk. Een essay is gemakkelijker te behappen dan een roman. Een polemiek moet goed onderbouwd zijn. W.F. Hermans nam nogal eens zijn toevlucht tot uiterlijkheden, die niet ter zake deden. Brouwers schrijft op ernstige wijze. Hij neemt de literatuur serieus. In tegenstelling tot wat hij eerder beweerde, wil hij nog een tiende feuilleton schrijven. Daarnaast moet hij De laatste deur aanvullen, dat gaat over zelfmoorden van Nederlands talige schrijvers. Een literator moet alle genres beheersen. Brouwers waagde zich alleen niet aan poëzie. Dat lukte niet.

Brouwers koos voor de literatuur omdat andere kunstzinnige disciplines niet aan hem besteed waren. Na zijn debuut vroeg hij zich af waar hij zich op moest richten. Hij kwam uit op het thema waarom men is wie men is. Hij schreef daarover in vertellend proza en in essays die altijd enkel over literatuur gingen met als specialisatie zelfmoord onder Nederlandse schrijvers. Hij is trots op zijn veelvormige oeuvre dat hij in een halve eeuw bij elkaar heeft geschreven, maar hij heeft weinig illusies over de toekomst van zijn werk. Schrijvers worden meteen vergeten als ze zijn overleden.

Brouwers woont al twintig jaar in afzondering. Hij woonde vaker in dit soort bossen en was meteen verliefd op het huidige huis in een doodstille omgeving. Hij bewoog zich toch al nooit in het literaire wereldje. Door kranten en tijdschriften bleef hij op de hoogte. De laatste generatie kent hij niet meer, al hoort hij nog wel eens wat van jonge schrijvers die bij hem langskomen. Hij wordt niet meer verrast. Hij leest wel eens wat in een boekhandel, maar kent het allemaal wel. Hij leest liever biografieën.

Hij vraagt zich af waarom er geen biografieën over andere beroepsgroepen bestaan. Ook de plaatselijke bakker kan een zeer interessant leven geleid hebben. Helaas is het bronnenmateriaal van zo iemand beperkt. Hij schrijft zelf nooit autobiografisch. Zijn eigen personages zijn ongewild zakkerige figuren, terwijl hij zelf ondernemend is. Hij vindt het niet nodig zichzelf af te vragen waarom dat zo is.

Eerder uitte hij in zijn werk zijn misnoegen over het leven. Hij noemt zichzelf nog steeds ernstig en pessimistisch. De zorgen blijven, ook over zijn financiële situatie. Geheime kamers was een kassucces maar daar hield het ook wel mee op. Hij moet schrijven om in leven te blijven, maar doet geen concessie aan de lezer. Dat verdraagt zich niet met zijn roeping. Als hij geen schrijver was geworden, had hij uitgever willen zijn. Hij werkte twaalf jaar bij Manteau en kon andere schrijvers op positieve wijze stimuleren.

Brouwers bekent dat hij altijd wat nerveus is voor interviews, alsof hij een examen moet afleggen. Hij heeft het idee dat hij, anders dan op papier, niets te vertellen heeft. Hij vindt zichzelf niet handig en dat neemt de luisteraar voor hem in. Hij geeft het zinloze leven zin door de literatuur, net als anderen kinderen op de wereld zetten. Dat hij alle kaarten op het schrijven zette, gaf ook verdriet in zijn gezin. Dat hij contacten verwaarloost, hoort bij zijn karakter.. Hij ziet neer op de huidige culturele klimaat wanneer alles luchtig en oppervlakkig moet. Hij is verontwaardigd dat men zijn boeken niet meer leest, maar houdt zich daar niet mee bezig. Men ziet maar, zegt hij berustend, deze misantroop met zoveel schrijftalent.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten